Crkva Sv. Pantelejmona

Crkva Sv. Pantelejmona, spada u zaštićena kulturna dobra.

Prva crkva podignuta u Nišu posle oslobođenja od Turaka

Iznad Jagodin male, u brdu, je naselje Pantelej u kome se nalazi crkva Svetog Pantelejmona, koja spada u zaštićena kulturna dobra.

Osim srednjovekovne crkve, na tom mestu je arheološkim iskopavanjima 1966. i 1969/70. g. utvrđeno postojanje antičke crkve iz četvrtog ili petog veka, a otkrivena je i srednjovekovna nekropola iz dvanaestog veka sa 150 grobova.

Prema pouzdanom izvoru Žitiju Svetog Simeona, potvrđuje se da se radi o crkvi Svetog Pantelejmona, koju je podigao veliki župan Nemanja. Jedini preostali primerak gorostasnog bresta (gorostas Ulmus campestris) u Nišavskoj kotlini u porti crkve.

Crkva Svetog Pantelejmona je prva crkva koja je podignuta u Nišu nakon oslobođenja od Turaka, a sagrađena je za svega nekoliko meseci, od aprila do avgusta 1878. godine.

A baš na tom mestu je Stefan Nemanja 1189. godine dočekao Fridriha Barbarosu, koji je krenuo u Treći krstaški rat.

Okupljanje naroda na dan Svetog Pantelejmona u porti crkve je tradicija od davnina.

Tada se održava čuveni Pantelejski vašar, kada u ovaj kraj dođe hiljade Nišlija iz čitavog grada.

Prvi srpsko-nemački međunarodni sporazum 27. jula 1189. godine

27. jula 1189. godine, na ovom mestu ispred Crkve Svetog Pantelejmona u gradu Nišu, susreli su se srpski veliki župan Stefan Nemanja (1166-1196) i nemački car Fridrih Barbarosa (1152-1190), dok je on bio u prolazu kroz Srbiju ka Palestini u Trećem krstaškom ratu.

Prethodno je na Božić 1188. godine u Nirnbergu, srpska delegacija koju je poslao Stefan Nemanja, predložila nemačkom caru da se sastane sa Nemanjom u Nišu, kako bi mu se omogućio bezbedan prolazak i snabdevanje vojske na putu kroz Srbiju ka Maloj Aziji i Jerusalimu – pošto je Jerusalim pao u ruke nevernika Saladina 2. oktobra 1187. godine.

Dvojica državnika sastali su se u porti pantelejske Crkve, koja je u to vreme izgledala posve drugačije dok je grad i okolina bila prepuna vojske i pratnje oba vladara. Tom prilikom potpisan je i prvi međudržavni ugovor između Srbije i Nemačke (tj. Svetog rimskog carstva u koje je ulazila i više od pola Italije, Austrija, Slovenija, deo Francuske, Beneluksa, Češke, Poljske itd.).

Nemanja je tražio i da se Barbarosa uključi u njegov tadašnji sukob sa Romejskim carstvom i ponudio 20.000 vojnika za zajedničke operacije, kao i savezništvo nemačkom caru za potvrdu svih teritorija koje drži. Tom prilikom je ugovoreno da Toljen, sin brata Stefana Nemanje kneza Miroslava, bude oženjen kćerkom istarskog markgrofa Berhtolda od Andeksa, koji se nalazio u carevoj pratnji.

Nemački car u tom trenutku nije želeo da se upliće u rat sa Romejskim carstvom. Iako na kraju nije došlo do saradnje protiv Romejskog carstva, i Stefan Nemanja i Fridrih Barbarosa su se vrlo srdačno ophodili jedan prema drugom i poštovali sve dogovore.

Nišlije i Srbija nisu zaboravili na ovaj susret, pa je u čast 800 godina od tog susreta u centru Niša, 1989. godine, podignut spomenik.